All I want for Christmas

Historische gelijkenissen en verwachtingen voor de toekomst zijn essentieel voor het politieke debat van vandaag. Tegelijkertijd biedt ook de winkelstraat voldoende inspiratie: een allegorie dankzij Mariah Carey en toeterende tractoren, want iedereen lijkt op zoek naar aandacht…

Want iedereen lijkt op zoek naar aandacht

Laten we echter eerst stil staan bij de inspiratiebronnen voor de politiek. Zo zijn er de politieke partijen op confessionele grondslag die uitgaan van de Blijde Boodschap van J.C., zowel in historische context, persoonlijk handelen als voor de toekomst met de aankondiging van het Eeuwige Verbond. Andere partijen spiegelen zich aan de Franse Revolutie en Rousseau’s Sociale Contract en zetten vol in op de maakbaarheid van de toekomst door de mens. De ideeën van Nietszche dat God dood is en zijn concept van ‘der Wille zur Macht’, domineert het verhaal weer bij andere politieke partijen en heeft tot aan vandaag een verpletterende nalatenschap op de politiek. 

Zelf moet ik in deze tijd van protestmarsen en blokkades denken aan het boek ‘De opstand van de massamens’ van José Ortega y Gasset. Deze Spaanse schrijver en journalist probeerde rond 1930 te beschrijven hoe de massamens zich zou gedragen door de opkomst van massamedia. De Europese politiek heeft zeker na de Tweede Wereldoorlog een antwoord proberen te vinden hoe de woede en de gevoelens van de horden gekanaliseerd kunnen worden. Ik moest hier aan denken na de verzuchting van Minister-president Mark Rutte dat hij toch niet met iedereen kan gaan praten. Eerst de gele hesjes, dan de bouwers, vervolgens de boeren en ook nog eens met de natuurbeheerorganisaties. Het werd hem een beetje te veel. Maar juist dat is wat de opstandelingen nu wensen: aandacht. 

Het is zoals Mariah Carey zingt in All I want for Christmas, is you: “I don’t care about the presents, Underneath the Christmas tree, I just want you for my own”. Als u onbekend bent met deze tekst, dan raad ik u aan om naar het dichtstbijzijnde ‘aandachtscentrum’ te gaan (a.k.a. winkelstraat) en u hoort binnen 15 minuten deze jengelende Kerstkraker. Aandacht wil ook Greta Thunberg, door Times uitgeroepen tot Persoon van het jaar 2019. Aandacht voor het Klimaat, wel te verstaan! Als zeevaarder reist ze de globe rond (als een hedendaagse Vliegende Hollander?) om haar boodschap te verkondigen. Niet bepaald een blijde boodschap, maar meer als een hedendaagse versie van het verhaal over Noach en de Ark. 

Met haar mediagenieke uitstraling en krachtige oproep heeft Greta in de afgelopen tijd het niveau van wereldsterren bereikt, zoals eerder Angelina Jolie als UNHCR Goodwill Ambassadeur en Aydrey Hepburn als Unicef ambassadeur. 

Dit niveau van bekendheid is voor de normale sterveling echter niet zo snel te bereiken. En toch is de wens tot aandacht net zo sterk aanwezig bij elke normale sterveling. Zowel voor het individu, als voor de enkeling uit een bepaalde (achtergestelde) regio of groep. Zo berichtte onlangs in een serie over de kloof tussen stad en regio de NRC over het gevoel dat bij veel mensen heerst dat er in de rest van Nederland te weinig waardering is voor mensen uit mijn regio (zie ook de tabel via deze link).

In deze Opstand van de Onzichtbaren (te zien in verschillende steden als Maastricht, Den Haag en Amsterdam als bij provinciehuizen te zien gedurende het gehele jaar 2019) trekken boeren, burgers, klimaatjongeren en buitenlui op naar het centrum, waarbij ondertussen een toegangsweg of een kruispunt wordt geblokkeerd. Het is als een stoet op de 11de van de 11de van het Station Maastricht naar het MECC, maar dan net iets anders. Want zij behoeven geen verkleedpartij. Het aantrekken van een geel hesje uit de kofferbak (dat daar bij wet verplicht in de auto ligt) volstaat. 

Sociologisch lijkt het er op dat de komst van Facebook en Instagram om je eigen persoonlijkheid uit te stallen, niet heeft kunnen voorkomen dat mensen zich tot gelijkgestemde gemeenschappen groeperen om hun (persoonlijke) geluid te laten horen. De eigen bubbel blijkt te klein te zijn om voldoende aandacht en waardering te genereren. Er zijn zoveel enkelingen, zo hoor je Mark nogmaals verzuchten: ‘ik kan ze niet allemaal een aai over de bol geven’. Zelfs niet met het VVD social media team en hun algoritmen. De negatieve behandeling door de Dienst Toeslagen lijkt ook al niet succesvol. 

‘Zie, de mens!’ (‘Ecce, homo’) is een uitroep die nog altijd waarde heeft. Want, zie toch mijn inzet, mijn idealen en mijn boosheid! De manifestatie van de onzichtbaren is ook als een (metafysische) vraag te vertalen, want niemand wil weggezet worden als ware hij een robot, dat alleen kan arbeiden of consumeren. Het is bijzonder om te zien dat sommige mensen kiezen voor nog een andere route. Met de capuchon ver over het hoofd getrokken, gaan ze als vriendengroep rellend over straat. Want als ik onbekend, ongekend en dus onzichtbaar over straat kan paraderen, dan zie je me vast en zeker ook niet staan als ik kwajongensstreken uithaal. 

Voor de media en de politiek is het niet wezensvreemd om individuen een gezicht te geven. Het kanaliseren van woede en wensen hoort bij hun representatieve takenpakket. Om te komen tot pacificatie van alle deelbelangen moeten persoonlijke verhalen en inzichten eerst door het distillatieproces worden gevoerd om tot het ‘algemene belang’ te komen. De wil van het volk kwam in Parijs in 1789 net als rondom het paleis Pilatus in Jeruzalem niet anders tot stand.

Velen hadden gehoopt dat door de jaren heen onze instituten, met daarbij de toevoeging van ‘sociale media’, sterk genoeg ontwikkeld zouden zijn om conflictresolutie vreedzaam te doen verlopen. Al participerend zoeken we nu naar andere oplossingen, zoals Macron in het voorjaar met ‘Le grand débat national’. Toch is Parijs nu weer door een staking platgelegd en lopen, juichen, toeteren de massa’s over de Champs-Élysées. Misschien dat het nu tijd wordt voor andere expressiemiddelen. Niet op winstbejag gericht tijdens een vurig debat, maar gericht op de innerlijke dialoog. 

Op weg naar Kerstmis (waar christenen vieren dat god mens is geworden als een klein weerloos kind) wordt het in politiek Den Haag ook de hoogste tijd voor rust en bezinning. Slechts een week resteert, voordat Kamerleden en bewindspersonen weer kunnen omkijken naar vrienden en familie in de directe omgeving. Dan is ook voor de politiek weer de naaste het belangrijkst geworden; de simpele politicus als kwetsbaar persoon van vlees en bloed. Ondertussen is hier Mariah Carey eindelijk gestopt met zingen en is Spotify overgeschakeld naar het adembenemende ‘Remember me, When I am Laid in Earth’ uit de opera Dido & Aeneas van Henry Purcell (gezongen door operagrootheid Jessye Norman). Een aanrader na een dagje platvloers toeteren in het aandachtscentrum.