De macht van een zeevarende natie heeft niet alleen te maken met het aantal tanks in het veld en schepen in de vaart. Belangrijker zijn de handelsrelatie die als een magisch net de andere insnoert in een spel vol afhankelijkheden. Om daaraan los te rukken, is bewuste diversificatie noodzakelijk. Zo kom je niet in een situatie van almachtige heerser en broodbehoevende onderdaan. Beter meerdere meesters die je tegenover elkaar kan uitspelen dan te knielen voor de rijke monopolist.
Het Amerikaanse concept om mensen te vangen in zulke financiële almacht is niet hun alleenrecht. Hoewel zij zich meesters toonden over eerst slaven en later landbezitters (door wurgcontracten op het dorre droge akkerland), zie je de tactiek overal terug.
Want herkennen we niet nog de trucs die rond 1930 de kleine landbezitters verdreven uit de Staten, die getroffen waren door de dust bowls? Met duizenden flyers lokten de aannemers en ondernemers deze boeren naar het westen om ze daar tegen zeer lage lonen te laten werken. Het grote aantal van gelukszoekers (of verdrevenen) zorgden dat zij voor een appel en ei zich moesten voortploeteren om hun gezin te voeden en te onderhouden.
Voor een appel en ei. Dat is dan ook het handelswaar voor diegenen die erop trekken om goedkope koopwaar te verpatsen in ruil voor klinkende munt.
Dat brengt me tot een vraag: zijn het alleen de gelukzaligen die we herdenken als we terug blikken op de geschiedenis. Zijn het slechts de succesverhalen die ons voor ogen staan als wij onze trots vermeerderen richting nageslacht?
Of is de stem van het volk meerstemmig en hoor je door de geschiedenis heen ook de verhalen over de massa’s die zwoegden en ploegden?
Zijn er verhalen die ons vertellen dat het tergen van de meerderheid door een minderheid ook een einde heeft? Natuurlijk! Zo klinkt in de feiten over revoluties en revoltes hun stem door. Ook als de slachtoffers geen pronkgraven hebben gekregen.
Belangrijker echter zijn de romanciers die in hun verhalen aanwijzingen bieden die ons troosten dat het verleden vreselijker is dan de dag van vandaag. Sporen die ons nederig maken over de huidige tijd en wat we, al dan niet door overheidsingrijpen, in het heden vermogen.
De romans van de negentiende en begin twintigste eeuw bewijzen hoe de revoluties, gewelddadig en industrieel, een verpletterende invloed hadden op de arme zielen die toen leefden. Ik denk dan bijvoorbeeld aan de treurige verhalen over Esmeralda en Quasimodo in de Klokkenluider van Victor Hugo of ik lees hoe in de Druiven der Gramschap van John Steinbeck de familie Joads zich voortbeweegt naar het Westen. Waar ze hopen rijpe sinaasappels van de bomen te kunnen plukken, wordt slechts vernedering hun loon.
En daar zijn natuurlijk de tradities en legenden. Wellicht zijn zij de beste communicatiemiddelen die de geschiedenis over het wel en wee van een getergd volk naar onze tijd transponeren. Denk slechts aan Carnaval, Guy Fawkes Night en het feest der Narrensprung.
Want wat al deze volksfeesten gemeen hebben is dat soms het volk een dwaas aanstelt tot heer en meester voor slechts 1 dag. Als hij daar dan staat, met zotskap en spiegel, wellicht te jongleren met een appel en een ei, is dat een ondubbelzinnige teken voor het gezag: ijdelheid der ijdelheid, ook de macht blijft vluchtig als een ademtocht.
