Het spelen van ouderwetse gezelschapspelletjes is een goede manier om tijdens familieweekenden de boel op te schudden. Waar de kinderen van deze tijd nog eerst gebogen zaten over hun touchscreens, moeten ze nu gaan opletten. Met welke kaart komt hij uit en hoe reageer ik daarop? Een moment van onoplettendheid, betekent al snel het verlies in het spel. Zo is de Dame in het schaakspel met een domme zet snel verspeelt en moet je toch altijd opletten of de ander niet vals speelt.
 

Kleine gebaren brengen soms grootse gevolgen voort.

Het spel kan er plotseling ruig aan toe gaan. Bij een potje Schaak, Risk of Stratego moeten dan alle hens aan dek om de kalmte te bewaren. Waar ontstaat een onverwachte opening, zodat ik alsnog door een fout van de ander het spel kan winnen? 

Een vergelijking met de huidige trends in politiek en samenleving lijkt misschien ver gezocht, maar is het niet. Want juist bij het spelen van een gezelschapspel leer je de ander kennen. Het voeren van een lang gesprek is natuurlijk ook behulpzaam, maar een reactie op een onverwachte actie zegt soms meer dan duizend woorden. Wat is bijvoorbeeld iemand waard als hij op het punt staat om te verliezen? Speelt hij vals, gooit hij het bord van tafel of heeft hij de manmoedigheid om de winnaar te bedanken voor een mooi gespeeld spel? 

Op het wereldtoneel zijn de regels van het spel genoegzaam bekend. De boeken over oorlogvoering en een goed uitgevoerde strategie zijn al eeuwen geleden geschreven. Toch weet je nooit hoe acties elkaar opvolgen. Zo kan er onverwacht een opening ontstaan. Een zogenaamd ‘windows of opportunity’.

Volgens wetenschapper Andrew Moravcsik barst het volop van dit soort onverwachte openingen die voor de Europese integratie van cruciale betekenis waren. Daarbij zijn echter niet alleen de zetten op het speelveld van belang. Kleine gebaren doen er tevens toe. Het observeren hoe iemand reageert, zegt veel over de intenties van de grote spelers. De diplomatie is daarbij goed te vergelijken met het spelen van een gezelschapspel tussen familieleden. Een geste van een gemeenschappelijke vriend om de spelers weer tot kalmte te manen (denk bijvoorbeeld aan de gestes van Paus Johannes Paulus II) of aan de schoen op de tafel van de VN Veiligheidsraad zoals die van Chroetsjov in 1960; ze waren in het verleden bepalend voor de wereldgeschiedenis. Kleine gebaren brengen soms grootse gevolgen voort.
door Ruud Helmink